Var Oluşu

Yeni Üyelik

Haber bülteni üyeliği

asikveysel » Var Oluşu

ÂŞIK VEYSEL Nasıl Var Oldu ?

I) 1894 İlkbaharı

Aylardan mayıs. Her taraf yeşil otlarla bezenmiş. Havada bir top bulut koşuşturup durmakta. Yağmur yağacağa benziyor. Sağancılar sütlerini sağıp helkeyi bir kenara bırakmış, arta kalan süt için kuzuları bırakmışlar sürünün içine. Bir yandan da anasından ayrılan kuzular sütleri dökmesinler diye umar harcamaktadırlar. İşlerini bitirmiş olan sağancılar bir bölüğü köyün karşısındaki tepecikte toplamış, yerde yüzükoyun yatan kadına bir şeyler yapmağa çalışıyorlar.

"Kurtuldu anam" diyor birisi.

"Topaç gibi bir oğlan maşallah."

"İyi bir günde doğdu gısmeti bol olur, yavrunun inşallah."

Gülizar kadın koyun sağmaktan dönerken doğurmuştu Veysel'i.

II)

Osmanlı devletinin Avrupa'ya paçayı kaptırdığı, kurtulması güç bir hastalığa yakalandığı dönemlerdi.

Bir yüzü kayalık, bir yüzü ormanlarla kaplı bir dağ vadisinde dünyalı oluyordu Veysel. Bu dağ köyünün adı Söbalan'dı. Alanın orta yerinde bulunan küçük bir tepecikten dolayı Sivrialan denilmişti. Sivrialan'ın tarihi çok eskilere gitmiyordu. Veysel'in dedeleri köye ilk yerleşen ailelerdendi. İlkin üç beş haneli bir köyken, zamanla iki yüz haneye ulaşıyordu. Sonradan göç ederek gelen kimselere yer yurt veriliyordu ilk göçerlerce.

Peki, bu göç neydi?

Bu insanların dağ vadisinde işleri neydi?

Hangi üretimle ne kazanacaklardı?

Bu soruların yanıtını yazar Erdoğan Alkan şöyle yanıtlıyor.

"Kuyucu Murat Paşa'nın kıyımından canlarını kurtaran Kızılbaş Türkmenler, çorak mı sulak mı demeden kuş uçmaz, kervan göçmez yerlere konmuşlar. Söbalan da bunlardan birisi."

Kuyucu Murat Paşalar'ın Alevilere kıyımı ne ilki ne de sonuncusuydu. Osmanlı yönetiminin çeşitli dinlere göstermiş olduğu hoşgörü nedense Alevi toplumuna çok görülmüştü.

Veysel ailesi de Osmanlı kıyımından kurtulup buralara kadar yerleşenlerdendi. Anadolu'nun Aleviler açısından kaderi hep buydu.

Geçmişiyle yetişen, geçmişinin öykülerini yaşantılarını dinleyerek büyüyen Veysel, Birinci Dünya Savaşı'nın çıktığı yıllarda delikanlılığının baharındadır. Arkadaşları askere gittikçe iki gözü kör olan Veysel yüreğinden yanıyordu. Neden asker olamıyordu? Neden savaşa katılamıyordu? Ona köyde asker olmamış tek erkek olarak kalması zor gelmekteydi.

Veysel'i dünyaya getiren Sivrialan köyü kıraç, verimsiz topraklara sahipti. İnsanlar zaten dünya ile bağları kesik olmasından, üretilen şeyler kıt kanaat yetiyordu. Yeten de neydi? Hamur, bulgur ve bunlardan üretilen yemeklerdi. Çay, şekerse lükstü. Sivrialan' da yaşayan insanlar birbirlerine en güzel dayanışma örneği vermekteydi. Hem ilkel yaşam hem de ilkellik Anadolu'nun birçok yeri gibi burada da yaşanırdı.

Karabasanla çift sürülür, kağnı ile sap getirilir, döven koşulur, yaba ile tığ savrulurdu. Her evde bir çift koşumluk öküz beslenirdi. Durumu biraz iyi olan çok nüfuslu bazı evlerde iki çift öküz koşulurdu. Aydınlanmak için idare ve gaz lambası yakılırdı. Bazı evlerde de gaz satın alınamadığı için çıra kullanılırdı.

1950'li yıllarda köyde tek radyo vardı. Herkes bu radyonun başında toplanır, haber dinlerdi. Tahta barakadan yapılmış bir okul bulunuyordu. Derenin karşısına yapıldığından, bol yağmurlu havalarda sular kabarınca okula kimse gidemezdi.

Köye gelen Aşıklar ve dedeler çeşitli görevleri beraberinde getirirlerdi. Örneğin gazete haberleri, hükümetin çalışmaları, partilerin durumları vs. Bu Aşık ve dedeler hem PTT hem radyo-tv. görevini birlikte yürütüyorlardı.

Köye gelen bu kişiler, halkı büyük bir odada toplar, bildiklerini anlatırlar, saz çalınır, semah dönülür, cem yapılırdı. Veysel bu gibi toplantıların baş dinleyicisidir. Kendisini bazen kör diye dışarı attıkları da olurmuş. O yine bir yolunu bulur, toplantıya katılırmış. Veysel dedemle yaşıt ve çocukluk arkadaşı olduğundan bunları hep o anlatırdı.

Veysel'in babası Ahmet Ağa ise oğlunun bu tutkularından etkilenerek bir saz satın alır. Babası sazı Ortaköy tekkesinden yalnızlığını gidersin eğlence olsunda sıkılmasın düşüncesiyle Veysel' e getirir. Veysel kısa sürede sazı öğrenir, ustalığını ortaya koyar.

Köyde altı ay üretim yapılırken altı ay da tüketilirdi. Eli kazma kürek tutanlarsa, yaya olarak, üç ay gibi bir sürede Çukurova'ya, Adana'ya ve Mersin'e çalışmaya gider, para kazanırlardı. Köylünün devletle ilişkileri asker-vergi almaktan öteye gidemiyordu. Köye getirilen kültür alış-verişi askerden gelenler, Çukurova'dan dönenler, Aşıklar ve dedelerdi. Bunların bıraktığı kültürden arda kalanlar salt günlük konuşmalardı. Zaten köylerde halkın konuştuğu toplam elli kelimeyi geçmezdi.

Bu koşullar Sivrialan' dan bir Aşık Veysel çıkartmaya yeterli miydi? Ya da Aşık Veysel nasıl olmuş da Aşık Veysel olmuştu?

Babası Ahmet Ağa, akrabalarından Esma'yı Veysel'le evlendirir. Esma çok güzel bir kadındır. Veysel'le sekiz sene kadar evli kalır. Veysel, güzel karısı Esma'yı herkesten kıskanır. Bu kıskançlık, zamanla Esma'yı rahatsız edince, Esma, komşularından Hüseyin isimli bir delikanlı ile birlikte kaçar. Bu kaçış öyküsünü bir gün Esma abla bana şöyle anlatmıştı:

"Veysel çok huysuzdu. Bana geçim vermez, kıskanır dururdu. Gönlümle evlenmedim zaten. Onun huysuzluğu gereksiz kıskançlığı beni kendisinden soğuttu. Hüseyin yakın komşumuzdu. Bize azap durdu, onunla anlaştık. Zaman zaman birlikte buluşurduk. Veysel bunu sezinlemiş, hatta birkaç kez beni uyarmıştı. Ben böyle bir şeyi nasıl düşündüğünü söyledim. Zamanla bizim kaçacağımızı bile düşünmüş, umudunu kestiği de olmuş. Hüseyin'le kaçtığımızda Bafra'ya ulaştık. Çeşmenin başında çoraplarımızı çıkartıp serinleyelim istedik. Çorabımın ucundan beni rahatsız eden bir şeyler vardı. Elimi sokup baktığımda bize bir ay yetecek kadar para cıktı. Bunu Veysel koymuştu. Beni çok severdi. Kaçarlarsa perişan olmasın diyerek koyduğunu düşünürdüm hep."

Karısı kaçınca günlerce yemeden içmeden kesilen Veysel, ne yapacağını bilemiyor, kimsenin yüzüne bakamıyordu. Kapı komşularından arkadaşı Kürt Kasım bir gün Veysel'e "Gel seninle Zara'ya gidelim. Orası benim memleketim, akrabalarım var, rahat ederiz, biraz açılırsın." Teklifinde bulununca Veysel, bu teklifi kaçırmaz, ilk kez Sivrialan'ın dışına çıkar.

III) Veysel, nasıl Aşık Veysel oldu?

Bunun nedeni:

Kimilerine göre çok sevdiği karısı Esma'nın kaçması.

Kimilerine göre, gözlerinin kör olması.

Kimilerine göreyse, Allah vergisidir.

Aşık Veysel kör bir insandır. Yedi yaşında çiçek hastalığında gözlerini kaybeder. İlaç yok, doktor yok, derde derman olacak biriside yok. Köy yerinde bir hastalanmaya gör, gerisi Allah'a emanet...

Peki, bir kör insanın çevresinden alacağı şeyler neler olabilir? Kültürel ilişki sınırlı, kimlerden neler kapacak, daracık bir dağ köyünden Türkçenin sınırı da belli göremediği şeylere nasıl ulaşsın? Sazı nasıl çalsın, türküleri nasıl yazsın?

Veysel üstün bir hayal gücüne sahiptir. Gözlerinin görmemesi, istediği bazı şeylerden yoksun kalmasının sonucu, beynini ve hayal dünyasını geliştirir. Duyduğu her şeyi kafasına yerleştirmeye çalışır. Kendisiyle alay eden köy çocuklarıyla tartışmak, onlardan aşağı kalmamak için bütün zamanını öğrenmeye ve kendisini topluma kabul ettirmeye ayırır.

Köye gelen ozanları iyi dinler, onlardan bir şeyler öğrenmeyi ilke edinir.

Veysel'in yaşadığı çevreye Emlek adı verilirdi. Şarkışla'ya bağlı dağ köyü, Kızılbaş Türkmenlerinin yaşadığı yörenin adı Emlek'ti.

Emlekse, ozanlar yatağı bir yerdir. Veysel'den önce yaşamış ve Veysel'in yaşıtları büyük ozanlar hep bu köylerden çıkmıştır. Agahi, Kemter, Aşık Veli, Aşık Hüseyin, Ali İzzet, Devrani, Aziz Üstün Talibi, Veysel'le zamanla dost olan dostluk ilişkisi içerisine giren büyük ozanlardı. Sivrialan köyünden Molla Hüseyin, Ali Özsoy Dede, Hıdır Dede hepsi ozan ve öğretici aydınlardı. Hıdır Dede, babadan kalma dedeliğini geliştirmiş, pek okuma yazması olmamasına rağmen, iyi saz çalar, türkü söylerdi. Veysel'in en çok zevkle dinlediği Hıdır Dede'ydi. Molla Hüseyin zaten saz ustası olup, Veysel'e ilk sazı öğreten yörenin aydınlarından birisiydi. Ali Özsoy Dede ise hem Arap harflerini hem de Latin harflerinden okuyup yazan aydın bir dedeydi. Aşık Veysel'le yakın arkadaş olup bilgi alış verişinde birbirlerine çok şeyler öğretmişlerdi. Agahi, Aşık Veli, Kemter Veysel'den önce yaşadılar. Aşık Veysel'in yakın arkadaşı Aşık Hüseyin, yörenin en güçlü ozanlarındandır. Otuz bir yaşında ölmesine karşın, ardında güzel şiirler bırakmıştır. Onun şiirlerini yörenin bazı ozanları kendileri söylemiş gibi topluma sunmaya kalkışmışlarsa da, bu herkesçe bilinmektedir. Ali İzzet ve Devrani aynı köylü olup Aşık Veysel'le yakın arkadaştılar. Aşık Veli ise, Veysel'i en çok etkileyen ozanlardandı. Yörede adını duyurmamış daha nice ozan vardır ki, hepside aşık Veysel'le dost ve arkadaştırlar.

Bu ozanlar Türkiye'nin çeşitli bölgelerini gezip görmüş, türkü söylemişlerdir. Aşık Veysel ise Sivrialan' dan dışarı çıkmamış usta malı söyleyen sesi güzel, güzel saz çalan kendi halinde, kendince bir ozandı.

Veysel'in Kürt Kasım'la Zara'ya gitmesi birden bire ufkunu değiştirir. Veysel Zara'nın köylerini bir süre dolaşır. Kürt Kasım onu değişik türbe ve tekkelere götürür. Köyünden farklı şeyleri buralarda hissetmesi Veysel'i tasavvuf ağırlıklı ilk şiirlerini yazmaya iter. Veysel'in saz çalmasında Kürt Kasım'ın rolü çok fazladır. Çünkü Kürt Kasım iyi keman çalar, sazı ve kemanı kendi yapardı.

Güzellere de söyler Veysel, içinde dindiremediği acısını kafasındaki şiir alemine kaydeder. Esma'ya en güzel şiirlerini söyler. İlk kez "Zalım kafir yetim koydun kuzumu" diye karısını kaçıran Kel Hüseyin' e sitem eder.

" Güzelliğin on para etmez

Bu bendeki aşk olmasa"

diyerek Esma'ya hem çok sevdiğini hem de ondan daha güzellerin, güzel kadınların var olduğunu belirtir.

Zara gezisi Veysel'in ilk gezisi olmasına rağmen, ufkunun çok açık olacağının belirlendiği bir gezi bir gezi olur. Hem türkülerini rahatça çalıp söylediği hem de kendisine ikinci bir evlilik getirdiği yerdir. Zara'da Yalıncak Baba türbesinin işlerine bakan Gülizar Ana Veysel'le evlendirilir.

Artık Esma'nın aşkının kalıntıları vardır Veysel'de. Giden gitti, bir daha dönüşü yoktur. Bu bilinçle kendisine yeni bir yol çizer. Bu yol Veysel'i Sivrialan Köyü'nden evrensel bir boyuta ulaştırır. Bu evrenselliği ulaşmasının başlangıç tarihi, 5 Ocak 1931'dir. Bu tarihte Sivas Maarif Müdürü Ahmet Kutsi Tecer, Sivas'ta bir "Aşıklar Bayramı" düzenler. Veysel de çağrılır. Üç gün on beş aşık çalıp çağırmış, sonuçta Ahmet Kutsi Tecer, Veysel'e de "Halk Şairi" belgesi vermiştir.

Bu belgeyi alan Veysel, çocukluk arkadaşı İbrahim'le birlikte yaya olarak Adana ve Mersin başta olmak üzere birçok vilayeti dolaşırlar.

Seferberliğin bitimiyle birlikte ülkede yeni bir yapılanma hareketi başlatılmıştır, Atatürk'ün geliştirdiği fikirler adım adım uygulamaya koyulmuştur. Veysel bu yeni Türkiye'yi gezerek, yaşayarak tanımaktadır. Atatürk'ün umarlarına manevi bir destek vererek türkülerinde en güzel bir şeklide dile getirmiştir.

Cumhuriyet'in onuncu yılı dolayısıyla Veysel'in yazdığı şiir Atatürk adının taşımaktadır. Bu şiiri, Veysel, istek üzerine yazar. Nahiye müdürü istek üzerine yazdırdığı şiiri çok beğenir. Veysel'e bu şiiri Ankara'ya ulaştırmasını söyler.

Veysel arkadaşı İbrahim'le birlikte yaya olarak Sivas, Yozgat, Çorum, Çankırı, Kırşehir köylerinden geçerek üç ayda Ankara'ya ulaşırlar. Bir rastlantı sonucu şiiri Hâkimiyet-i Milliye gazetesine verilir. Şiir üç gün üst üste yayımlanır. Veysel'in adı artık duyulmuş, Veysel, Aşık Veysel olma şansını yakalamıştır. Aynı günlerde Ankara Halkevi'nde bir konser verir. Çok beğenilir. Ayağında çarıkla, bacağında şalvarla geldiği Ankara'dan takım elbise ve ayakkabı ile ayrılır.

Veysel'in ikinci büyük olayı da İstanbul düşüdür. Ata'ya duyuramadığı türküsünü mutlaka ulaştıracaktır. Ankara'da kendisine İstanbul'da bulunan Radyoevi'ne gitmesi söylendiğinde yine arkadaşı İbrahim'le yollara düşer. İstanbul'da Radyoevi Müdürü Mesut Cemil, kılık kıyafetlerini görünce baştan savmak ister. İçinden gelen bir dürtü ise "bir kere saz çalıp türkü söylesin" diye geçirir. Veysel'i dinledikten sonra, akşam programa çıkarır. O ara İstanbul'da bulunan Atatürk radyodan Veysel'i dinleyince hemen ozanın bulunup getirilmesi için talimat verir. Radyodan çıkan Veysel, Sivaslı bir kapıcının evine konuk olmasından dolayı bulunamaz. İkinci gün Ata'nın kendisini arattığını duyunca direk Dolmabahçe'ye gider. Fakat yaveri görüştürmez. " O bir anda geldi geçti, bir daha ararsa sizi bulurum" der. Bu olay, Veysel'i çok etkilemiştir.

Veysel'in sazı artık Anadolu'da köy bucak konuşacaktır. Her yere gider gelir. 1940'da İbrahim'den ayrılarak Küçük Veysel adıyla tanınan Veysel Erkılıç'la dolaşmaya başlar. 1960'ta Küçük Veysel ölünce artık oğlu Ahmet'le çıkacaktır Anadolu'ya...

Aşık Veysel'in yaşamında, kişiliğinin ve sanatının oluşumunda en büyük etken hiç kuşku yok ki; Köy Enstitüleri'nde saz öğretmenliği yaptığı dönemdir. Ahmet Kutsi Tecer, Sabahattin Eyüboğlu, Bedri Rahmi Eyüboğlu, İsmail Hakkı Tonguç ve Bedrettin Tuncel' in girişimiyle 1941 yılında, Köy Enstitüleri'nde müzik öğretmenliğine başlar. Hasanoğlan, Yıldızeli, Çifteler, Ladik, Gölköy Öğretmen Okulu'nda Tonguç'un eğitim ordusuna katılarak bir nefer olarak çalışır.

Bu tarihten ölümüne dek Türkiye'yi karış karış dolaşarak Atatürk'ün ilkelerini, cumhuriyeti, laikliği sarsılmaz bir azimle savunur.

Aşık Veysel'in türkülerinde işlediği konuların ağırlığını Türkiye'nin kalkınmışlığı, çağdaşlığı, laikliği oluştururken doğa sevgisi, birlik, beraberlik onda işlenen konular arasında yer alır. Biz burada Veysel'in sanatını ve özelliklerini vermeyeceğiz.

Aşık Veysel'in Sivrialan' dan çıkması ne bir rastlantı ne de tanrı vergisidir. O sadece yörede yetişen ozanlardan bir tanesidir. Ama kendini iyi yetiştirmiş, toplumla çabuk kaynaşmış, seçtiği konular onu tüm Türkiye insanına mal etmiştir.

Editör Bilgileri

Rsn

Editöre Ulaşın

En Son Güncellenenler


ikinci-jeanpaul freebsd apiterapi aramamotorlari uyku kazimkoyuncu peyzaj